Επάνω ακριβώς απο την Ξάνθη και σε σχήμα ισόπλευρου τριγώνου βρίσκονται τρία μοναστήρια, τα οποία είναι στενά δεμένα με την πόλη της Ξάνθης. Τα μοναστήρια αυτά είναι «Των Παμμεγίστων Ταξιαρχών» (βορειοδυτικά της πόλεως), «Της Παναγίας της Καλαμούς» (βόρεια της πόλεως) και της «Παναγίας της Αρχαγγελιώτισσας» (βορειοανατολικά της πόλεως). Τα τρία αυτά μοναστήρια μαζί με το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο Πόρτο Λάγος σχηματίζουν ένα Σταυρό, ο οποίος, κατά παλαιά παράδοση τωνκατοίκων της πόλεως, την προστατεύει απο καταστροφές, σεισμούς, πλημμύρες ακόμα και λεηλασίες.
Αν και δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς πρωτοκτίσθηκαν τα μοναστήρια αυτά η εντόπια παράδοση τα ανάγει στους βυζαντινούς χρόνους. Και έτσι πρέπει να είναι γιατί απο το 950 μέχρι το 1350 μ.χ. η οροσειρά απο Ξάνθη μέχρι Κομοτηνή ήταν γεμάτη απο μοναστήρια όπου ανέβαιναν και μόναζαν άνδρες σπουδαίοι, άρχοντες, στρατηγοί, γαιοκτήμονες, μορφωμένοι διδάσκαλοι και σοφοί καθηγητές, απο την Κωνσταντινούπολη και όλη την Θράκη. Τόσα πολλά ήταν τα μοναστήρια ώστε όλο το όρος ονομαζόταν τότε ΠΑΠΙΚΙΟ και στη φήμη ήταν ισάξιο με το γνωστό Άγιο Όρος. Εδώ μεταξύ άλλων μόνασε για ένα διάστημα και ο Αγιος Γρηγόριος o Παλαμάς, πριν γίνει αρχιεπίσκοπος στην Θεσσαλονίκη. Ακόμα και σήμερα όλος ο τόπος είναι γεμάτος απο ερείπια και θεμέλια ναών, μοναστηριών και ασκητηρίων.
Τα τρία λοιπόν μοναστήρια είναι τα μόνα κατάλοιπα απο το πλήθος των μοναστηριών της εποχής εκείνης και φαίνεται ότι κατόρθωσαν να διασωθούν επειδή ήταν συνδεδεμένα με την πόλη της Ξάνθης.
Πηγή & περισσότερες πληροφορίες για τα μοναστήρια της Ξάνθης: Ι.Μ. Ξάνθης & Περιθεωρίου
